Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran’ın Kapsamlı Güvenlik Denetimi anlaşması doğrultusunda sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini belirterek Ajansın bu ülkenin nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence sağlayabilmesi için bunun gerekli olduğunu söyledi.
Avusturya’nın başkenti Viyana’da düzenlenen UAEA Yönetim Kurulu toplantısı sonrasında Başkan Grossi gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Grossi, İran’ın zenginleştirilmiş uranyum üretimindeki artışını sürdürdüğünü, Ajans ve bu ülke arasında 4 Mart’ta Tahran’da imzalanan Ortak Mutabakat’ın uygulanması konusunda daha fazla ilerleme kaydedilmemesinin üzüntü verici olduğunu kaydederek 4 Mart 2023 tarihli Ortak Mutabakat’ın uygulanmasının durma noktasına gelmiş olmasından ciddi kaygı duyuyorum. İleriye giden yol, üzerinde anlaştığımız taahhütlerin dürüst ve işbirlikçi bir şekilde uygulanmasını içermelidir.” diye konuştu.
“İran’ın, ayrıca Varamin ve Turquzabad tesislerinde antropojenik kaynaklı uranyum parçacıklarının varlığı konusunda Ajansa teknik açıdan güvenilir açıklamalar sunması gerekiyor. Buradaki nükleer malzemenin veya nükleer madde bulaşmış ekipmanın mevcut konumları hakkında Ajansı bilgilendirmesi gerekiyor.” ifadelerini kullanan Grossi, “(Tahran yönetiminin) Uranyum Dönüştürme Tesisi (UCF) ile ilgili nükleer madde dengesi değerlendirmesindeki tutarsızlığı gidermesi ve İran için yasal bir zorunluluk olan değiştirilmiş Kod 3.1’i uygulamaya koyması gerekiyor.” şeklinde konuştu.
Grossi, yukarıda ifade ettiği hususların Kapsamlı Güvenlik Denetimi anlaşması çerçevesinde Tahran yönetiminin çözüme kavuşturması gereken sorunlar olduğunu kaydederek “Güvenlik denetimine ilişkin bu sorunlar, İran’ın Kapsamlı Güvenlik Önlemleri Anlaşması çerçevesindeki yükümlülüklerinden kaynaklanmaktadır ve Ajansın, İran’ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence sağlayabilecek bir konumda olması için çözülmesi gerekmektedir.” dedi.
Müfettişlerin görev izinlerinin iptal edilmesine tepki
İran’ın 16 Eylül’de Ajansın alanında deneyimli bazı müfettişlerinin görev iznini iptal etmesini hatırlatan Grossi, “İran’ın birçok deneyimli müfettişin görev iznini aniden iptal etmesini şiddetle kınamaya devam ediyorum. İran’ın tutumu emsalsizdir ve Kapsamlı Güvenlik Anlaşması’nın etkili bir şekilde uygulanmasını kolaylaştırmak için gereken ve beklenen işbirliğine aykırıdır ve Mart 2023 Ortak Açıklaması’nda mutabakata varılan işbirliği ruhuna aykırıdır.” değerlendirmesinde bulundu.
Grossi, bu hususa ilişkin İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami ile görüştüğünü, bu sorunun bir an önce çözülmesini umut ettiğini ifade etti.
Ukrayna’da nükleer güvenlik
Ajansın Ukrayna’daki 5 nükleer tesiste toplam 168 personelinin nükleer güvenliğin sağlanması içi çaba sarf ettiğini kaydeden Grossi, Zaporijya Nükleer Santrali’nde personel alımı, düzenli bakım faaliyetlerinin yürütülmesi ve istikrarlı soğutma suyu teminini sağlamak için alınan özel önlemlere ilişkin sorunların sürdüğünü, bunların da söz konusu tesise yönelik nükleer sorun ve risklerin devam ettiği anlamına geldiğini ifade etti.
Grossi, Ajansın Zaporijya Nükleer Santrali’ne yönelik Rusya ve Ukrayna’nın uyması gereken 5 somut ilkenin daha önce belirlendiğini belirterek “Bu beş somut ilkeye uyulmadığına dair hiçbir belirti yoktur. Ancak Ajans uzmanlarının zamanında ve sınırsız erişimine ilişkin sınırlamalar, kurumun beş somut ilkenin tamamının her zaman gözetildiğini tam olarak doğrulama yeteneğini etkiliyor.” görüşünü paylaştı.
